Asbest, de stille doder

De ontluisterende documentaire Ademloos laat zien waarom mensen jarenlang met een zeer kankerverwekkende stof als asbest blijven werken. Over loyaliteit, zwijgplicht, spionage en de macht van het geld.

Een Indiase vrouw kijkt uit over een weids panorama van besneeuwde bergtoppen. “We worden allemaal geboren zonder bezittingen en zo verlaten we deze aarde ook”, peinst Nirmala. “Hebzucht is een slechte eigenschap, vind je niet?” Haar universele bespiegelingen hangen boven de problematiek van de documentaire Ademloos. De Belgische regisseur Daniel Lambo begint zijn uitermate persoonlijke film over asbest dan ook met haar.

Stille doder

De ‘stille doder’ verbindt de levens van Nirmala en Lambo letterlijk. Als kind woonde Lambo recht tegenover een Eternitfabriek, waar asbestcement werd gemaakt. Zijn vader verdiende er, net als veel dorpsgenoten, een goede boterham. Zelf had Lambo er een vakantiebaantje. ‘Hoe kon mijn vader me daar laten werken?’, vraagt hij zich af. In de jaren dertig werd immers al bekend dat asbest enorm gevaarlijk is. Maar daar werd nooit over gepraat. Zijn vader is inmiddels overleden aan een asbestziekte, dus hij kan het hem niet meer vragen.

Nirmala heeft de ongeneeslijke, aan asbestgerelateerde kankervorm mesothelioom opgelopen. Ook zij woont tegenover een Eternit-fabriek, in wat ‘het asbestdorp’ genoemd wordt. Het zijn wat huisjes gebouwd van asbestplaten. Overal in de omgeving slingeren asbestmaterialen rond. Even zoomt de camera in op de slechte staat ervan. Hiervoor heeft Lambo overtuigend geschetst hoe kankerverwekkend die zooi is. Vijf oude klasgenoten hebben er, net als hij, een familielid aan verloren. Hoeveel gevaar de Indiase bewoners hier lopen, hoeft niet te worden benoemd.

Miljardenbusiness

Ook de parallellen tussen de twee dorpen trek je zelf. Het bedrijf in België neemt niet de nodige beschermingsmaatregelen, ontkent en bagatelliseert het gevaar, zorgt ervoor dat er geen officiële cijfers worden bijgehouden van de asbestgerelateerde zieken en doden. En ga zo maar door. De situatie in India is nog veel schrijnender. Zieken werken daar tot hun laatste snik door om hun familie te voeden. Een Indiase advocaat probeert Etex, de eigenaar van Eternit, aan te klagen. We zien ook een zwaar getroffen Belgische familie de gang naar de rechter maken.

Ademloos leert dat met het argument van werkgelegenheid een wereldwijd verbod op asbest wordt tegengehouden door landen met asbestmijnen (China, Brazilië, Rusland, Kazachstan). Asbest is een miljardenbusiness. Belanghebbenden gaan absurd ver om hun belangen te verdedigen, tot spionage aan toe. Knap hoe hyperpersoonlijk en roerend, en tegelijk feitelijk en analytisch deze film is.