‘We liepen allemaal gevaar’
Bij het draaien van When Will This Wind Stop, over het racisme tegen de Tataarse bevolking op de Krim, namen Aniela Astrid Gabryel en haar crew flink wat risico’s. In de film zie je daar niks van terug. Het leverde wel wat op: saamhorigheid tussen hen en de protagonisten.
Toen de Poolse Gabryel in Kiev een filmworkshop bezocht, ontmoette ze Tataren die de Krim waren ontvlucht na de Russische bezetting van 2014. Al snel was Gabryel dagelijks in het vluchtelingenkamp te vinden – de workshop deed er even niet meer toe.
When Will This Wind Stop speelt zich echter volledig af op de Krim, waar haar personages leven als gevangenen in eigen huis. Daarheen gaan was geen sinecure. ‘Mensenrechtenactivisten hebben ons en onze apparatuur over de grens gesmokkeld’, vertelt Gabryel. ‘We zijn er meerdere keren geweest en logeerden bij families. Filmen is ongelofelijk gevaarlijk; de Oekraïense filmmaker Oleg Sentsov heeft er twintig jaar gevangenisstraf voor gekregen. We hebben daarom alleen binnen gedraaid.’
Discriminatie
Juist door die gedeelde risico’s durfden de families hun emoties te delen, denkt ze. ‘Zij waren bang dat hun iets zou overkomen, maar maakten zich ook veel zorgen om ons. Het indrukwekkendste materiaal hebben we pas gefilmd toen we daar voor de derde, vierde keer waren en de situatie op de Krim sterk verslechterde. Mijn telefoon werd afgeluisterd en we werden achtervolgd. Onze protagonist was geroerd dat we dat ervoor over hadden en hij dus niet alleen was.’
De warmte van de Tataren leerde haar een levensles. ‘We moeten van elkaar houden. De discriminatie die zij ondergaan is vergelijkbaar met die tegen de joden. Ik focus op de emoties van de Tataren; ik wil laten zien dat we allemaal gelijk zijn. En hoe de Europese politieke verhoudingen ingrijpen in het leven van gewone mensen.’
Om hun personages te beschermen, noemen ze weinig politieke details. Iets waarover Gabryel veel discussieerde met haar editor (en huisgenote) Katarzyna Boniecka. ‘We wilden Rusland niet provoceren, maar wel de waarheid laten zien.’ En hun personages gehoord laten worden. ‘Daarom ben ik zo blij dat de film hier op IDFA is. Europa moet dit weten.’