AT5, even eigenzinnig als Amsterdam

Brutaal, een beetje tegendraads en van de straat. De lokale nieuwszender AT5 verkondigt de stem van alle Amsterdammers en heeft daardoor een verbindende kracht. AT5’s eigenzinnigheid blijkt uit de nieuwe zendervormgeving, maar ook uit de keuze voor de ontwerpers. ‘Het gebeurt niet vaak dat een nieuwe hoofdredacteur zegt: doe mij die ouwe jongens maar.’

‘Troetroe damskoe e loekoe AT5’. Of voor wie het Surinaams niet goed beheerst: ‘Een beetje Amsterdammer kijkt AT5’. De stationcalls van de lokale nieuwszender AT5 zijn er in allerlei talen – Arabisch, Chinees, Duits – en representeren daarmee de verscheidenheid van zowel de hoofdstedelijke bevolking als het AT5-publiek. In het eerste gesprek met ontwerpers Oskar Luyer en Rógerio Lira kwam naar voren dat de zender voor alle etniciteiten de belangrijkste lokale informatiebron is en bovendien door alle groepen even goed wordt bekeken. ‘Niet dat ons dat verraste, maar het was duidelijk: dat is wat we moeten vertellen’, memoreert Luyer.

Dat werd dus het conceptuele uitgangspunt voor de sinds het vijftienjarig jubileum april jongstleden draaiende nieuwe zendervormgeving. ‘AT5 speelt een belangrijke rol in de sociale cohesie van Amsterdam’, verklaart de van origine Braziliaanse Lira. ‘Als een magneet die alles bij elkaar houdt. Een andere omschrijving is: AT5 is een grote vertaler, zij verbindt de sociale groepen in de stad.’

De helft van de Amsterdamse bevolking is in het buitenland geboren, dus vaak meertalig. Lira: ‘Voor de stationcalls gebruiken we de handschriften van verschillende Amsterdammers, in allerlei talen. Een simpele, directe manier om de culturele gekte van de stad te vertalen.’ Met een beetje fantasie is de verwijzing naar een magneet te herkennen in de haak van de vijf in het nieuwe logo en in de reclamebumper.

Inwoners

De visuele ommezwaai heeft alles te maken met het aantreden van een kersverse hoofdredacteur in oktober 2006. Klaas Treurniet gaf al in zijn sollicitatiebrief aan dat de vormgeving op de schop ging als ze hem in huis haalden. ‘Elke hoofdredacteur wil natuurlijk zijn vlaggetje planten’, beseft Treurniet. ‘Maar ik vond de vormgeving gewoon te gedateerd, niet mooi genoeg. De muziek irriteerde. Ook de nieuwsstudio vond ik slecht: klein, benauwd en amateuristisch ogend.’

Een groot probleem was dat de vorige leader geen mensen toonde. ‘Je zag Amsterdam vanuit de ruimte en onder de grond, maar het gaat om de inwoners. Het stond te ver af van de straat, van wat er gebeurt in de stad.’ Wat leeft op het niveau van de Amsterdammer staat immers nadrukkelijk centraal in de nieuwsgaring.

Curieus genoeg was de tandem Luyer-Lira ook het brein achter de vorige vormgeving. Dat zij voor een tweede maal mochten herprofileren is ongebruikelijk. Debet is de tijdsdruk door de deadline van het vijftienjarig bestaan. Uitgebreide voorgesprekken met verschillende ontwerpers zaten er gewoon niet in. Treurniet: ‘Maar Oskar en Rógerio bleken even enthousiast als ik om iets totaal anders te bedenken, dus de beslissing was snel genomen.’

Onschuld

Sterker, Luyer en Lira vonden het al lang tijd voor vernieuwing. ‘De vormgeving reflecteerde het Amsterdam van 2001’, verklaart Luyer. ‘De stad is veranderd, het was tijd om onze frivole aanpak te vervangen door een meer serieuze. In de vorige leader lieten we fictie-elementen toe, want er gebeurde in die tijd niet veel. Het grootste nieuws waren de seksuele escapades van Clinton.’ ‘Door de heftige maatschappelijke veranderingen van de laatste jaren – het barsten van de dotcom bubble, 9/11, de moorden op Pim Fortuyn en Theo van Gogh, Verdonks asielbeleid – is Amsterdam zijn onschuld verloren’, vult Lira aan.

‘Onze formele en conceptuele benadering moest deze veranderingen weerspiegelen. Ons vorige ontwerp was optimistisch en licht, maar ook een beetje afstandelijk. Dit keer wilden we het straatleven en verschillende bevolkingsgroepen laten zien.’

Een BBC World-leader met portretten van mensen op straat zette de ontwerpers op het goede spoor. ‘Kennelijk kun je domweg een nieuwsleader maken door mensen te laten zien, zonder allerlei nieuwsfeiten binnen te halen’, aldus Luyer. Tot grote tevredenheid van Treurniet: ‘Degenen om wie het gaat, zie je nu in de leader.’

Om te zorgen dat de stadsopnamen niet teveel op de reportages zouden lijken (ook vaak geschoten op ooghoogte en op levendige plekken) is gekozen voor de ‘wat exotischer’ 360gradenpanoramacamera. Luyer: ‘Wat je krijgt is een bolletje, een minibeeld van Amsterdam. Dat staat heel mooi tegenover het nieuwscliché van de wereldbol.’ Associaties met een (alziend) oog en het beschouwen van de actualiteit vanuit alle mogelijke standpunten liggen voor de hand.

Kopshout

Gevolg van de keuze voor het 360 graden panorama is dat naar verhouding veel vloer in beeld is. ‘We zagen allerlei grafische patronen op de grond ontstaan, die we verder hebben uitgebouwd’, aldus Luyer. Een echo van de vele zebrapaden in de stad komt bijvoorbeeld terug op de tafel waaraan het journaal wordt gepresenteerd, want de vormgevers namen ook de nieuwsstudio en website onder handen, hoewel de site vooral ‘cosmetische verandering’ onderging: het opnieuw ordenen en vormgeven van de informatie.

Een belangrijk beeldelement is kopshout, dat in de leader en bumpers als “grondlaag” dient. Luyer: ‘Vrachtwagens die houten balken vervoeren schilderen ter waarschuwing de uiteinden rood. Het is een vlaggetje eigenlijk: pas op! Dat vonden we een mooie nieuwsmetafoor. Daarnaast is kops een eigenaardige manier om koppig te zeggen.’

‘Het is een beetje rauw en ongepolijst. Het heeft iets stoers’, vindt ook Treurniet. Het roodgeverfde kopshout komt terug als atypisch decor-element in de camera-uitsnede bij de sportpresentator. Veel andere componenten voldoen meer aan de nieuwsstandaard: het doorkijkje naar de redactie, de plasmaschermen, de zichzelf verlichtende, glanzende decor-elementen.

Glimlach

‘Een volkomen krankzinnig decor schiet zijn doel voorbij’, weet Luyer. Lira vult aan: ‘In onze samenwerking zoeken we vaak naar de balans tussen traditionele, herkenbare televisietaal en elementen die daar juist tegenin gaan. Amsterdam en AT5 doen dat ook: eigenaardigheid gecombineerd met traditie.’ Een voorbeeld daarvan is de ongebruikelijke keuze voor een schreefletter (Georgia). Ander televisiewerk van dit duo: Nova (met Kees Veling), NPS Arena en TV Noord-Holland. Van Luyer en Captain Video: Pauw en Witteman, VARA’s Nieuwe Lagerhuis en Andere Tijden.

De keuze voor de kleur rood kwam al in een van de eerste besprekingen naar voren. ‘Daar heb ik een meer newsy gevoel bij’, verklaart Treurniet. ‘Het oude blauw moest wijken, dat voert die andere lokale omroep, TV Noord-Holland, ook’, benadrukt Luyer. Ook belangrijk: AT5 is geen wannabe Hilversum. Treurniet: ‘Over het algemeen is het Amsterdamse nieuws van een andere orde van grootte dan het wereldnieuws dat NOS of RTL brengt. Wij brengen reportages luchtiger, met een glimlach. Dat moet ook door zijn uiterlijke verschijning een ander gevoel oproepen.’