Chris Cunningham: ‘Videoclips maak ik voor de lol’
Het werk van drie belangrijke, invloedrijke videoclipregisseurs is onlangs uitgekomen op dvd. Oor sprak met alledrie: Spike Jonze, die enorm bescheiden is over zijn werk; Chris Cunningham, die het bagatalliseert, en Michel Gondry, die er zo trots op is dat hij er een documentaire over maakte. Deel 2: Chris Cunningham.
Hoe ben je videoclips gaan regisseren?
‘Ik wilde graag werken met artiesten waar ik van hield – niet met popsterren, maar met elektronische muzikanten – en dit leek me de meest logische manier.’
Kent men Chris Cunningham van Aphex Twin of andersom? Het is bijna een kip-of-het-ei-vraagstuk.
‘Je bedoelt dat mensen Aphex Twin kennen door MTV? Dat is precies wat een succesvol videoclipregisseur moet doen: een artiest of een nummer profileren. Toen ik Come to Daddy maakte, was ik zelf fan. Mijn enthousiasme was een van de motivaties in die tijd. Ik wilde iets maken dat anderen even enthousiasmeerde.’
Was het een verrassing dat de clips van Aphex Twin zo groot werden?
‘Ja. Het komt, denk ik, doordat mijn stijl van filmen erg commercieel is. Het zijn vrij slicke filmpjes, gemaakt met dezelfde techniek als in Hollywoodfilms wordt gebruikt. Hierdoor is de beeldvoering toegankelijk, terwijl het geluid dat veel minder is. Dat vind ik spannend: hoe ver kun je inhoudelijk afwijken als het aan de oppervlakte aanvaardbaar is?’
Ik heb gelezen dat in jouw ogen Frozen voor Madonna niet helemaal gelukt is?
‘Het werkte visueel wel, maar conceptueel niet. Dat kwam doordat er van alles misging en ik niet genoeg tijd had om het voor te bereiden. Soms als je gehaast bent, denk je helder en los je alle problemen op. Dit keer kreeg ik mijn hoofd niet op orde.’
En ze wilden iets uitzonderlijks. Hindert dat verwachtingspatroon je?
‘Madonna verwachtte inderdaad net zoiets als Come To Daddy. Alleen wil ik niet voortdurend dezelfde video maken. Voor haar had ik iets met fotografie en stilering in mijn hoofd. De laatste drie jaar was het lastig om nieuwe dingen te maken: ik was te bewust van wat ik deed. In feite ben ik uit de schijnwerpers gesprongen om weer op koers te komen. Ik heb mezelf veel techniek aangeleerd, zodat ik alles zelf in de hand heb. Als filmmaker stuur je vooral anderen aan, enorm frustrerend. Het nadeel, nu ik alles zelf film, monteer en het geluid zelf mix, is dat het erg lang duurt. Het goede is dat ik wel terug ben op het punt dat ik het vak weer echt leuk vind.’
Je hebt de laatste drie jaar geen videoclips gemaakt. Wat deed je wel?
‘Ik werk aan van alles tegelijk: een paar korte films, aan wat muziek, aan een filmscript. Eerlijk gezegd vind ik het ontzettend saai om te praten over de dvd. Het is gewoon een collectie oud werk. Ik zit midden in het proces om nieuwe dingen te maken en dan moet ik praten over clips die zes jaar oud zijn.’
Zijn er clips waar je wel blij mee bent?
‘Only You van Portishead. Het moeilijkste en tegelijk interessantste is het creëren van een dromerige sfeer. Uiteindelijk doe ik dat het liefste, in welk medium of format ook. Dat is wat ik de afgelopen jaren heb geprobeerd te bereiken.’
Het filmpje Flex, ook voor Aphex Twin, lijkt qua stijl lijkt op Only You. Met Flex kwam je opeens in de kunstwereld terecht. Is wat je nu maakt bestemd voor galeries en musea?
‘Het moeilijke aan dat dromerige is volgens mij dat het niet te serieus moet zijn. Bij Flex begon men te zeggen dat ik kunst maakte. Ik heb dat nooit zo goed begrepen. Voor mij is het op precies dezelfde manier gemaakt als de videoclips. Ik heb beelden gemaakt bij muziek. Sindsdien ben ik enorm zelfbewust, terwijl ik eigenlijk gewoon dingen wil maken om mezelf te amuseren. Dat is echt alles waar het om gaat. Ik wil niet dat het te serieus wordt genomen of dat mensen er te diep over na gaan lopen denken.’
Dus de video bij Afrika Shox van Leftfield Featuring Afrika Bambaataa is geen metafoor?
‘Metaforen gebruik ik niet. Ik vind die video enigszins genant, omdat hij geboren is uit beelden in mijn hoofd en iedereen denkt dat het een sociaal statement is en dat laat ik graag aan anderen over. Eerlijk gezegd vond ik het grappig om me voor te stellen wat er zou gebeuren als iemand op straat uit elkaar zou vallen. Hetzelfde als wat ik laat zien, denk ik. Toen we de video in New York filmden, negeerde iedereen dat al. Dat vond ik enorm grappig: wat doen mensen als iemand zonder armen achter ze aan komt rennen? Inderdaad, de andere kant op kijken. Wat ik onaangenaam vind, is dat mensen denken dat het een statement is over racisme.’
De hoofdpersoon is zwart, is daar een reden voor?
‘Ik kwam op het idee toen ik las over mensen die werden gestraft door een voodoovloek. Ik vroeg me af of iemand zich verbeeldt dat er zo’n vloek op hem rust, of dat het echt is. Voor mij is het veel meer een fantasy-achtig iets. In de video zaten eerst ook voodoobeelden, maar dat zag er enorm achterlijk uit, dus dat heb ik eruit gesneden. Toen bleef die hinkende man over en viel de oorzaak van wat hem overkomt weg.’
Op het idee voor de clip van Björk’s All Is Full Of Love, waarin twee robots langzaam vermenselijken en de liefde bedrijven, kwam je waarschijnlijk door de tekst?
Ja, ik wilde iets heel romantisch, iets waar een gevoel van verlangen in zit. Het interesseert me om dat soort thema’s en emoties te onderzoeken, maar dan met cartoonachtige beelden. Echt ridicule, fantastische beelden, die toch die emotie overbrengen. Al mijn videoclips zijn in feite life action cartoons. Ze zien er uit als cartoons, maar voelen als de werkelijkheid. Daarom wil ik ook niet dat mensen ze al te serieus nemen, want uiteindelijk zijn het cartoons: het is genant als mensen ze superserieus nemen.’