Na 9/11: Onschuldige mensen in onzekere situaties
Is het verantwoord om bij de jacht op een handjevol terroristen duizenden anderen te slachtofferen? Regisseur Pia Sawhney van Out of Status vertelt over het onrecht dat vooral islamitische immigranten na 9/11 is aangedaan.
In de chaos en paniek na de aanvallen op 9 september 2001 arresteerden de Amerikanen op grote schaal moslims en Arabieren. Vooral veel mensen die een aanvraag voor een verblijfsvergunning hadden lopen waren de klos. Twee jaar geleden maakten Sanjna Singh & Pia Sawhney hierover de korte film Out of Status.
Theatermaker en regisseur Peter Sellars zag hem tijdens IFFR en was er zo lyrisch over dat hij na afloop voor de regisseurs op de knieën ging om zijn lof kracht bij te zetten. Het contact tussen het drietal werd voortgezet. ‘Hij schreef aanbelevingsbrieven en prees onze film overal aan,’ vertelt Sawhney. Zondag ging de geüpdatete, veel langere versie van Out of Status hier in Rotterdam in première. Sellars zal er, vandaag of bij een van de andere screenings, bij zijn. ‘We willen natuurlijk graag dat hij hem op groot doek ziet.’
De discussie over hoe het beste tegen terrorisme opgetreden kan worden is in de Verenigde Staten volop bezig. ‘Als je ziet hoe weinig het oplevert en hoeveel mensen je ermee schaadt, dan kun je je afvragen of het de moeite waard is om zo agressief op te treden’, vindt Sawhney. ‘Daarom zoomen we in op gezinnen die door dit soort maatregelen zijn getroffen. Hun raakt het; kijk naar ze.’
Uitgewezen
Gedurende drie jaar volgde het duo vier gezinnen die kort na 9/11 werden geconfronteerd met de strenger nageleefde immigratiewet. Salem, een Pakistaanse Amerikaan, werd bijvoorbeeld opgepakt omdat hij in een gehuurde auto reed die stond geregistreerd als gestolen. Sawhney: ‘Hij moest 25 duizend dollar betalen om vrij te komen. Waar haalt iemand, waartegen niet eens een aanklacht is ingediend, zoveel geld vandaan? Zijn hele familie heeft geld moeten lenen.’
‘We willen laten zien dat het een effect heeft van een steen in een vijver: het raakt niet alleen de mensen die zijn gearresteerd en zijn uitgezet, veel meer mensen raakt het. Er groeit nu een aantal Amerikaanse kinderen op zonder een van zijn ouders. Families en vrienden zijn uit elkaar gerukt. Onschuldige mensen zitten in de meest onmogelijke situaties.’
Een ontroerend voorbeeld daarvan is het gezin van Carma, dat volledig ontwricht is sinds haar Egyptische man plotseling werd opgepakt en na vijf maanden gevangenis uitgewezen. De beslissing dat hem geen staatsburgerschap werd toegekend, had hem noch zijn advocaat ooit bereikt. Zijn uitwijzing kwam dus nogal als een schok, Carma was zelfs net zwanger. Haar man heeft zijn dochter nooit in levende lijve kunnen zien, laat staan in zijn armen houden.
Misbruik
‘Veel mensen die een aanvraag voor een visum of verblijfsvergunning hebben lopen, wachten in Amerika op de uitslag, zeker als ze een baan of gezin hebben. Na de aanslagen zijn veel van hen gewoon opgezocht. Het gaat om mensen die proberen zoveel mogelijk de wet te volgen. In dit scenario wordt daar misbruik van gemaakt.’
Letterlijk miljoenen zitten volgens Sawhney in zo’n onzekere situatie. ‘Het probleem is dat de regels niet eenduidig zijn: als het tij meezit worden ze gelegaliseerd, als het tegenzit worden ze uitgezet. Nu zijn het moslims en mensen uit bepaalde landen die de wind tegen hebben. Straks is het misschien een andere groep.’
Ze benadrukt dat de Verenigde Staten nog steeds een vrij land is. ‘Ik kom zelf uit het Midden-Oosten, ben zelf immigrant. Ik ken de andere kant en die is behoorlijk hard. Maar Amerika is opgebouwd door immigranten. De situatie waarin velen van hen nu verkeren, deugt niet.’