Fighting the Silence: Seksueel geweld in Congo
In Congo is bruut seksueel geweld aan de orde van de dag. Veel slachtoffers zwijgen uit angst verstoten te worden, waardoor daders ongestraft blijven. Toch is er hoop, zo gelooft de tweeling Femke en Ilse van Velzen, makers van de documentaire Fighting the Silence.
Zoals vele Congoleze vrouwen werd Masoka tijdens de oorlog verkracht. Ze werd zo hard in haar buik getrapt dat ze een miskraam kreeg. Steun en compassie hoeft ze van haar seksegenoten niet te verwachten, eerder zullen ze haar uitlachen en nawijzen. ‘Je weet hoe vrouwen zijn’, zegt ze schamper. Mannen worden door de gemeenschap onder druk gezet hun geschonden echtgenotes te verlaten, zoals ook Abahenya. Zijn vrouw Marie is door zes soldaten verkracht. Zelfs zijn vrienden vinden het ondenkbaar dat hij haar met zes anderen “deelt”.
De 13-jarige Mapenzi is het derde slachtoffer dat in de schrijnende documentaire Fighting the Silence wordt geportretteerd. Door haar gedwongen ontmaagding heeft ze geen “waarde” meer op de huwelijksmarkt. Bedroefd voorspelt haar vader haar een toekomst als prostitué. ‘Vrouwen worden in Congo gezien als tweederangs- of eigenlijk derderangsburgers’, stellen filmmakers Femke en Ilse van Velzen. En dat is de kern van het probleem. De meerderheid van de slachtoffers houdt de kaken op elkaar, aangezien toch niemand zich om hun lot bekommert. De aandacht gaat vooral uit naar het eerverlies.
‘Een verkrachte vrouw wordt gezien als verminkt dier’, vertelt Chantal Kakozi. Als directeur van Sofibef, een organisatie die dit beladen onderwerp bespreekbaar maakt en vrouwen en echtparen ondersteunt, speelt ze een belangrijke rol in de film. ‘Ondanks nieuwe wetgeving blijven verkrachtingen vaak onbestraft doordat er geen aanklacht wordt ingediend. Het taboe rond seksueel geweld moet worden opgeheven om de vicieuze cirkel te doorbreken. En de houding van mannen moet veranderen.’
Hoop
De echtgenoten van Masoka en Marie namen hen uiteindelijk terug – tegen de heersende mores in. Het stemt de gezusters Van Velzen positief. ‘Abahenya is zelfs zo dapper om en plein public te getuigen over de verkrachting van zijn vrouw. Dat is een enorme overwinning. Hopelijk is hij een voorbeeld voor anderen.’ Masoka en haar man noemden hun zoontje zelfs Espoir – hoop.
De filmmaaksters zetten zich volledig voor een betere Congoleze toekomst in. ‘Als wij een documentaire maken, proberen we al het mogelijke uit het onderwerp te halen.’ Hun opnamen en opgedane expertise worden op zoveel mogelijk plekken tentoongespreid, zoals in de Tweede Kamer tijdens een symposium over de Congoleze verkrachtingsproblematiek. ‘We willen bewustzijn kweken, zodat deze vrouwen geholpen worden. Al is het de bekende druppel op de gloeiende plaat.’
De tweeling is in gesprek met minister Koenders – ook aanwezig op de wereldpremière tijdens IDFA – die hun film wellicht wil inzetten voor een campagne. ‘Toen wij ons tweeënhalf jaar geleden aan dit onderwerp begonnen hoorde je er niets over. Sinds hij er bovenop zit is dat gelukkig verandert.’
Toch zijn deze doortastende jonge vrouwen nog niet tevreden. In samenwerking met alle ngo’s die in het gebied actief zijn zetten zij de mobiele cinema op. In een nieuwe montage wordt de film ingezet als educatief middel waarmee wordt rondgereisd. ‘Hopelijk brengen we de oplossing van dit probleem een klein beetje dichterbij.’